Large Scale Democracy

Intergemeentelijke samenwerking via Large Scale Intervention

Dat gemeentelijke samenwerking tal van voordelen biedt voor de burger hoeft op zich geen betoog. De burger heeft alle belang bij een optimale kwaliteit van dienstverlening. Gemeenten zelf hebben alle belang bij efficiëntieverhoging, bundeling van kennis en een zo laag mogelijke kwetsbaarheid. Vergroting van de bestuurskracht is daarnaast een maatschappelijke eis die aan iedere gemeente wordt gesteld.

Maar de gemeente kent ook enkele dilemma’s als het gaat om samenwerking: ten eerste wil de gemeente de eigen identiteit zoveel mogelijk behouden. Ten tweede mag intergemeentelijke samenwerking niet ten koste gaan van betrokkenheid van burger en ten derde wil de raad geen controleverlies.

Totstandkoming van intergemeentelijke samenwerking

Het tot stand komen van intergemeentelijke samenwerking vereist een zorgvuldig proces van besluitvorming en invoering. Maar zorgvuldigheid betekent niet altijd een effectief en soepel verlopend proces. Integendeel in een aantal gevallen. Veel gehoorde klachten zijn dat raden en besturen zich van meet af aan lijken in te graven in de eigen belangen, dat er van meet af een ‘wij – zij’ gevoel door het besluitvormingsproces blijft lopen en te lang duurt. Kortom, de totstandkoming van samenwerking kent diverse hobbels.

Al sinds de jaren ’60 wordt in de Verenigde Staten gebruik gemaakt van Town Meetings voor complexe samenwerkingsvraagstukken waarbij vele stakeholders betrokken zijn. Een in het oog springende voorbeeld is de besluitvorming over de toekomst van Ground Zero, waarbij 4500 betrokkenen in een gezamenlijke dialoog, in directe interactie een besluit namen. Geen stagnerende politieke onderstromen en een door alle betrokkenen gedragen besluit zijn het resultaat in een situatie die door emoties en belangen doorspekt is. Maar niet alleen voor tamelijk accute vraagstukken, maar voor ‘multi stakeholder’ vraagstukken in het algemeen rijst het besef en de ervaring dat besluitvorming via de klassieke weg van de representatieve democratie makkelijk een taai en stroperig proces oplevert. De reden hiervoor is vaak dat er teveel nadruk wordt gelegd op de vorm van samenwerking, het behoud van eigen belangen en het overwegend werken met vertegenwoordigingen en beslissers, waardoor directe interactie niet mogelijk is. Niet zelden is besluitvorming over intergemeentelijke samenwerking een Echternach processie. De Large Scale Intervention™  werkt anders.

Een van de meest essentiële uitgangspunten van de Large Scale Intervention™  is directe participatie door stakeholders. Het stakeholder begrip reikt verder dan alleen sleutelfiguren en beslissers in het formele besluitvormingsproces. Van meet af aan wordt er een dialoog georganiseerd tussen politiek, bestuur, burger, ambtelijk apparaat, maatschappelijke instellingen en ieder ander die bij het vraagstuk betrokken is. De Large Scale Intervention™ is te zien als een voortdurend zoekproces naar het wat en hoe van samenwerking, op basis van álle relevante realiteiten. Kenmerkend is dat dit steeds in directe dialoog, tegelijkertijd, en niet volgtijdelijk, met stakeholders plaatsvindt. De eerste stappen worden gevormd door het zoeken naar ‘Common Ground’. Centraal staat de vraag naar het gezamenlijke belang. Door het hele proces van besluitvorming loopt de collectief bepaalde en gedragen visie op de toekomst als een rode draad, gevoed door de afnemer van de gemeentelijke diensten, de burger Door het organiseren van interactieve multi stakeholder processen wordt het principe van ‘structure follows strategy’ waargemaakt. Het doel, de gezamenlijke visie op de rol van de gemeenten, vormen de ruggengraat, waardoor individuele belangen en discussie over vorm van samenwerking worden overstegen. Het wordt daarmee makkelijk om uitwerkingen in de praktijk te vinden in de vorm van structuren en processen.

Ervaringen over de hele wereld leren inmiddels dat hierdoor het draagvlak groot is en de bestuurskracht toeneemt. De samenwerkingsdoelstellingen kunnen divers zijn. In veel derde wereldlanden gaat het over de vraag hoe rampen als voedseltekorten, aids en armoede te bestrijden, in de westerse wereld wordt voor tal van samenwerkingsvraagstukken meer en meer gebruik gemaakt van de methoden en technieken van de Large Scale Intervention™ . Intergemeentelijke samenwerking is bij uitstek een onderwerp waarbij de Large Scale Intervention™  zorgt voor een soepele, plezierige en door alle betrokkenen gedragen besluitvorming.

Interactieve stakeholder conferenties

De Large Scale Intervention  werkt met werkconferenties waarin kleine tot grote groepen tegelijkertijd aan het samenwerkingsvraagstuk kunnen werken. Simultaan, in directe interactie. Het vraagstuk wordt in al zijn facetten bekeken en de deelnemers gaan het grotere geheel zien. Zij kijken door elkaars bril en zo worden alle perspectieven geïntegreerd.

In een eerste conferentie ontwikkelen de deelnemers een gezamenlijke visie op de toekomst en stellen samenwerkingsdoelen vast. In kleinere groepen worden deze uitgewerkt tot realistische plannen en afspraken. Deze worden vervolgens weer in een tweede multi stakeholder conferentie getoetst aan de visie en verrijkt op basis van voortschrijdende inzichten. In twee of drie conferenties wordt er zo al werkenderweg een model voor samenwerking ontwikkeld, dat voldoet aan de eis van een grotere bestuurskracht. De dilemma’s zoals het behoud van eigen identiteit, nabijheid ten opzichte van de burger en controle door raden worden gaandeweg opgelost.

De Large Scale Intervention  kent vele technieken voor een constructieve dialoog. Er wordt niet gedebatteerd, er worden geen plenaire discussies gehouden en er zijn geen overtuigingsstrategieën van enkele gezagsdragers. Interactieve technieken zorgen voor snelle en gedeelde inzichten. Iedereen heeft een gelijke inbreng. De deelnemers werken simultaan, vanuit alle gezichtshoeken aan dezelfde vragen. Rapportages zijn bedoeld om kennis en inzichten toe te voegen aan anderen. De bijeenkomsten worden strak geregisseerd en gefaciliteerd. Real time worden uitkomsten van besprekingen uitgewerkt en teruggekoppeld aan de groep. Kleinere groepen en deskundigen werken de uitkomsten uit. Deze dienen dan weer als input voor de volgende stap.

Van groot belang is de onafhankelijke begeleiding en facilitatie van het besluitvormingsproces. De begeleider heeft geen eigen belangen of inhoudelijke mening over de noodzaak en wijze van samenwerking. Hij staat boven de partijen en zorgt voor een contructieve dialoog.

De opzet van het proces van de  Large Scale Intervention  is altijd maatwerk. Soms moet het zoeken naar samenwerking vanaf een nulpunt beginnen, soms zijn er al stappen gezet. Er wordt wel steeds vanuit de leidende principes gewerkt.

Leidende principes

De leidende principes achter de Large Scale Intervention™:

1. Zorg ervoor dat alle stakeholders een gezamenlijke noodzaak voor samenwerking zien.
2. zorg ervoor dat iedereen het grotere geheel ziet en blijft zien.
3. Zorg ervoor dat er een gezamenlijke en gedeelde visie op de toekomst ontstaat.
4. Zorg ervoor dat er real time met uitkomsten van besprekingen aan de slag wordt gegaan.
5. zorg voor een gelijkwaardige inbreng van alle stakeholders.

 Burgerparticipatie via Large Scale Democracy™

Als het gaat om burgerparticipatie, lijken de volgende stellingen op het eerste gezicht waar te zijn:

• De burger heeft weinig interesse in politieke en publieke aangelegenheden.
• De burger is niet competent om complexe politieke en bestuurlijke kwesties te beoordelen.
• De burger kijkt niet verder dan de eigen achtertuin.

Als we een kijkje nemen in een doorsnee zaaltje waar de zoveelste inspraakavond, klankbordavond, wijkforumavond e.d. wordt gehouden, lijkt het er soms op. Bestuur en ambtenaren zitten achter een tafel en de bekende gezichten van ‘beroepsinsprekers’ zitten in rijen achter elkaar in het zaaltje. Discussies gaan niet zelden vooral over procedures en er heerst nogal eens een sfeer van wantrouwen.

Van tegenspraak naar echte participatie

Veel gemeenten worstelen met de vraag hoe burgers écht te betrekken en ze mee te nemen in de beleidsontwikkeling. Het antwoord is: van meet af aan! Vaak worden burgers betrokken bij beleid, wanneer er door de gemeente al veel is nagedacht. Vaak is er een visie bedacht en zijn plannen op hoofdlijnen uitgewerkt. Maar College en Raad zijn dan ‘eigenaar’ van die visie. Inspraak krijgt dan al te vaak het karakter van verkopen van beleid. Kritiek van burgers wordt vervolgens ‘meegenomen’, maar wat ermee gebeurt is in de ogen van de burger vaak ongewis of onduidelijk.

Large Scale Democracy™ draait het proces om. De visie op de toekomst wordt aan het begin van het proces vastgesteld door álle betrokkenen bij het vraagstuk dat voorligt. Dit gebeurt in een interactief proces, waarbij de grootte van de groep deelnemers vrijwel onbeperkt is. Die gezamenlijk vastgestelde en gedeelde visie zorgt voor draagvlak bij alle betrokkenen en vormt de basis voor uitwerking naar concrete plannen en projecten. Men redeneert vanuit het geheel en niet uitsluitend vanuit de eigen achtertuin.

Large Scale Democracy™ wordt in vele landen gebruikt ten behoeve van multi stakeholder vraagstukken. De basis wordt gevormd door de directie participatie of participatieve democratie. Large Scale Democracyis voortgekomen uit werkwijzen voor samenlevingsopbouw en community building in de Verenigde Staten. Veelal werd en wordt er gebruik gemaakt van Town Meetings. Deze zijn geëvolueerd tot wat nu Large Scale Democracy is gaan heten. In Nederland is de methode met succes toegepast, zoals bij het Wallengebied in Amsterdam, het Jordaangebied en het Leidsepleingebied en vele gemeenten.

Naast de directe participatie is real time terugkoppeling en verdere verrijking van de plannen naar de visie en de groep die de visie heeft ontwikkeld een belangrijk kenmerk. Hiermee is Large Scale Democracy™een proces van voortdurende dialoog met en tussen stakeholders. Eigenaarschap en community building van en tussen stakeholders een belangrijke winst. Ervaringen met Large Scale Democracy™ leren dat stakeholders zich actief opstellen en ook zelf de handen uit de mouwen steken.

De ‘aanvliegroutes’ kunnen gevarieerd zijn: openbare ruimte, duurzaamheid, maatschappelijke ontwikkeling, centrumplannen, verkeersplannen, veiligheid e.d.

Leidende principes achter Large Scale Democracy

De leidende principes achter de Scale Democracy

1. Zorg ervoor dat alle stakeholders een gezamenlijke noodzaak zien dat et onderhavige onderwerp vooruit moet worden gebracht.
2. zorg ervoor dat iedereen het grotere geheel ziet en blijft zien.
3. Zorg ervoor dat er een gezamenlijke en gedeelde visie op de toekomst ontstaat.
4. Zorg ervoor dat er real time met uitkomsten van besprekingen aan de slag wordt gegaan.
5. zorg voor een gelijkwaardige inbreng van alle stakeholders.
6. zorg voor een perfect communicatieproces.
7. wees bereid om bestaande plannen bij te stellen.
8. neem de principes van de directe participatie en de participatieve democratische serieus.
9. ga ervan uit dat stakeholders datgene ondersteunen waar ze zelf aan bijdragen.